Likwidacja spółki jawnej powinna zostać przeprowadzona w przypadku zaistnienia którejkolwiek z przyczyn rozwiązania spółki. O tym jak ten proces wygląda i czy można go uniknąć bądź przeprowadzić w inny sposób, dowiesz się w tym wpisie.

Likwidacja spółki jawnej na skutek rozwiązania spółki

W przypadku wystąpienia którejś z przyczyn wskazanych w art. 58 §1 Kodeksu spółek handlowych, a więc przyczyn rozwiązania spółki, zgodnie z art. 67 §1 k.s.h. należy przeprowadzić likwidację, chyba że wspólnicy uzgodnili inny sposób zakończenia działalności spółki.

Zgodnie z art. 58 §1 k.s.h. rozwiązanie spółki powodują:

  1. przyczyny przewidziane w umowie spółki;
  2. jednomyślna uchwała wszystkich wspólników;
  3. ogłoszenie upadłości spółki;
  4. śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości;
  5. wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika;
  6. prawomocne orzeczenie sądu.

Jeśli więc zajdzie któraś z powyższych przyczyn, o ile nie zostaną podjęte przez wspólników działania zmierzające do utrzymania i zachowania dalszego niezachwianego bytu spółki, następuje wszczęcie postępowania likwidacyjnego.

Co bardzo istotne, postępowanie likwidacyjne w spółce jawnej nie jest obowiązkowe. Zgodnie bowiem z art. 67 § 1 k.s.h., wspólnicy przez uzgodnienie innego sposobu zakończenia działalności spółki mogą odstąpić od likwidacji spółki jawnej i zakończyć jej działalność w inny uzgodniony między sobą sposób.

Likwidacja spółki jawnej stanowi proces, który polega na podjęciu przez jej likwidatorów czynności, które mają zmierzać do upłynnienia jej majątku. Proces ten poprzedzać powinny działania mające na celu ściągnięcie wierzytelności, spłatę zobowiązań, a w końcu finalnie zakończenie bieżących interesów spółki. Celem całego procesu likwidacji jest zbycie składników majątku i spłata zobowiązań. Dzięki temu, w skład majątku wchodzić mają same aktywa, które następnie podlegać będą rozdysponowaniu pomiędzy wspólników.

Przeprowadzony proces likwidacji spółki doprowadzić ma do osiągnięcia zakładanego celu w postaci wykreślenia spółki jawnej z rejestru, z którym to momentem dochodzi do rozwiązania spółki stosownie do art. 84 §2 k.s.h., a więc do zakończenia jej bytu.

Otwarcie likwidacji spółki jawnej

W przypadku otwarcia likwidacji należy o tym fakcie zawiadomić sąd rejestrowy właściwy według siedziby spółki. Zgłoszenie otwarcia likwidacji, podobnie jak w innych przypadkach postępowania rejestrowego, odbywa się na wniosek oraz za pośrednictwem urzędowych formularzy udostępnionych na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości (link).

Wniosek w przedmiocie zgłoszenia otwarcia likwidacji spółki jawnej powinien być złożony za pośrednictwem formularzy:

  1. KRS-Z61 – formularz główny właściwy dla zmiany danych w związku z likwidacją,
  2. KRS-ZR – formularz stanowiący załącznik do formularza głównego, dotyczy osób ustanowionych jako likwidatorzy spółki,

Do wniosku należy dodatkowo dołączyć załączniki w postaci:

  1. dowodu uiszczenia opłaty sądowej w wysokości 250 zł;
  2. dowodu uiszczenia opłaty za ogłoszenie w \”Monitorze Sądowym i Gospodarczym\” w kwocie 100 zł;
  3. dokumentu wskazującego na podstawę prowadzonego postępowania likwidacyjnego (np. uchwałę wspólników, oświadczenie o wypowiedzeniu umowy spółki etc.)
  4. bilansu otwarcia likwidacji,
  5. nazwisk i imiona likwidatorów wraz z ich adresami.

Wniosek powinien zostać podpisany zgodnie z zasadami reprezentacji, przy czym stosownie do art. 74 §1 k.s.h. każdy likwidator ma prawo i obowiązek dokonania zgłoszenia.

Proces likwidacji spółki jawnej

Rozpoczęcie likwidacji spółki jawnej nie oznacza utraty przez nią podmiotowości prawnej. Spółce jawnej w okresie likwidacji w dalszym ciągu przysługuje przymiot przedsiębiorcy, zaś ona sama uprawniona jest do występowania w obrocie, z pewnymi jednakże z pewnymi ograniczeniami w zakresie dopuszczalnej aktywności. W okresie w jakim spółka pozostaje w procesie likwidacji stosuje się do niej odpowiednie przepisy dotyczące stosunków wewnętrznych pomiędzy wspólnikami oraz stosunków zewnętrznych.

Warto pamiętać, że otwarcie likwidacji wiąże się z wygaśnięciem prokury i brakiem możliwości udzielenia nowej prokury (art. 79 §1 i 2 k.s.h.). Z uwagi na fakt, że wpis otwarcia likwidacji jedynie potwierdza ten fakt (wpis ma charakter deklaratoryjny), do wygaśnięcia prokury dochodzi już z momentem zaistnienia podstawy prawnej likwidacji.

W toku likwidacji spółkę reprezentują likwidatorzy. Stosownie do art. 70 §1 k.s.h. likwidatorami spółki są wszyscy jej wspólnicy, przy czym wspólnicy mogą powołać na likwidatorów tylko niektórych spośród siebie, jak również osoby spoza swego grona. Decyzja w tym przedmiocie wymaga jednakże jednomyślnej uchwały, chyba, że umowa spółki przewidywać będzie inne zasady. W przypadku więc, gdy likwidatorami spółki pozostawać będą wspólnicy, zakres ich uprawnień w zakresie reprezentacyjnym nie ulega zasadniczo zmianie.

W toku likwidacji spółka posługuje się swoją dotychczasową firmą (nazwą) z dodatkiem ,,w likwidacji’’. Dodatek ten ujawniony zostaje także w Rejestrze Przedsiębiorców, co umożliwia zidentyfikowanie innym przedsiębiorcom danego kontrahenta jako podmiotu zamierzającego zakończyć swoją działalność. Taka informacja stanowi dla kontrahentów także istotny sygnał, który umożliwi podjęcie odpowiednio wcześnie kroków zmierzających do ewentualnego ściągnięcia należności.

Uprawnienia likwidatorów w toku likwidacji spółki jawnej

W toku likwidacji spółkę reprezentują likwidatorzy, przy czym w przypadku gdy jest ich kilku, są oni upoważnieni do reprezentowania spółki łącznie, chyba że wspólnicy lub sąd powołujący likwidatorów postanowili inaczej (art. 75 k.s.h.) Likwidatorzy są, z uwagi na charakter procesu likwidacji, ograniczeni w zakresie swoich kompetencji, a przepisy wyznaczają zakres działań i czynności, do których są uprawnieni i zobowiązani.

Zgodnie z art. 77 §1 k.s.h. likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Powinności te wynikają z charakteru procesu likwidacji i mają na celu doprowadzenie do stanu, w którym w spółce pozostanie jedynie nadwyżka majątkowa, która podlegać będzie następnie podziałowi pomiędzy wspólników, w efekcie czego spółka jawna będzie mogła podlegać wykreśleniu z rejestru.

W związku z powyższym, na likwidatorach ciążyć będą w szczególności obowiązki:

  1. zakończenia bieżących interesów – obejmuje to m. in. ściągnięcie wierzytelności i wypełnienie zobowiązań spółki wynikających z konkretnych stosunków umownych. Kategoria ta obejmuje także zakończenie łączących spółkę i inne podmioty umów poprzez ich realizację, rozwiązanie bądź wypowiedzenie.
  2. ściągnięcia wierzytelności  – obejmuje to dochodzenie należności od kontrahentów, jak i również sądowe i komornicze egzekwowanie spornych oraz zasądzonych należności,
  3. wypełnienia zobowiązań – obejmuje to spłatę wymagalnych zobowiązań bądź uwolnienie się od tych ciążących dotychczas na spółce,
  4. upłynnienia majątku – obejmuje to sprzedaż aktywów spółki, przy czym forma spieniężenia aktywów zależna jest od decyzji likwidatorów (licytacja, sprzedaż z wolnej ręki etc.).

Z uwagi na obowiązek zakończenia bieżących interesów spółki, likwidatorzy nie powinni podejmować nowych przedsięwzięć i interesów. Prawo to przysługuje jedynie w zakresie w jakim jest to niezbędne dla zakończenia spraw, które są już w toku. Niedopuszczalne będzie więc m. in.  podpisanie nowej umowy ramowej na dostawę opracowywanej dopiero przez spółkę w likwidacji nowej linii produktów, bądź realizacja nowej inwestycji, która pochłonie znaczne nakłady. Dopuszczalne jednakże mogą być np. wydatki ulepszeniowe na określony składnik majątku, co umożliwić ma jego spieniężenie (np. naprawa maszyny produkcyjnej), bądź poniesienie określonych nakładów w celu zakończenia trwającej inwestycji, która jest na wykończeniu.

Ocena czynności dopuszczalnych i niedopuszczalnych w ramach procesu likwidacji zawsze zależeć będzie od konkretnej sytuacji i wymaga starannej oceny, gdyż czynności podejmowane w ramach czynności likwidacyjnych będą nieważne, gdy wykraczają poza ustalony cel (tak np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z dnia 16 stycznia 2015 r., I SA/Wa 2613/14, LEX nr 1746207).

Bilans likwidacyjny spółki jawnej

Jednym z istotniejszych obowiązków ciążących na likwidatorach jest obowiązek sporządzenia bilansów likwidacyjnych – na dzień otwarcia oraz na dzień zamknięcia likwidacji (art. 81 §1 k.s.h.).

Bilans otwarcia w ocenie części doktryny stanowić ma syntetyczne zestawienie w ujęciu wartościowym rzeczywistego stanu aktywów i pasywów na dzień bilansowy. Rzeczywisty stan oznacza, że należy poszczególne składniki oceniać według ich wartości zbywczej (tak np. S. Sołtysiński (w:) Kodeks, 2006, t. I, s. 550 oraz za tymże autorem A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, Lex/el 2018).

Część doktryny uważa z kolei, że bilans likwidacyjny spółki jawnej stanowi rozwiązanie odmienne od przyjętego w art. 281 § 3 i art. 467 § 3 k.s.h., zgodnie z którymi nakazuje się przyjąć do bilansu składniki majątkowe po prostu po cenie zbywczej (tak np. M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. VII, Lex/el 2018 za R. Potrzeszcz i T. Siemiątkowski (w: R. Potrzeszcz, T. Siemiątkowski, Komentarz, t. 1, s. 216)). Przy takim założeniu bilans sporządzany będzie z uwzględnieniem zasad wynikających z ustawy o rachunkowości i wykazywać może wartości niższe niż rynkowe, gdyż uwzględniające m. in. odpisy amortyzacyjne oraz zasady wyceny aktywów na potrzeby bilansowe.

Po zakończeniu czynności likwidacyjnych likwidatorzy sporządzają kolejny bilans – bilans zamknięcia likwidacji. Stanowi on bilans służący do podziału majątku pomiędzy wspólników i wykazywać on powinien w modelowej sytuacji jedynie środki pieniężne podlegające podziałowi pomiędzy wspólników po spłacie wszelkich zobowiązań.

W przypadku, gdy likwidacja trwa dłużej niż rok obrotowy spółki, na likwidatorach ciąży także obowiązek sporządzenia sprawozdania finansowego zgodnie z ustawą z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 395 z późn. zm.) za każdy kończący się rok obrotowy.

Podział majątku spółki na skutek zakończenia likwidacji spółki jawnej

Podział majątku przebiega z uprzywilejowaniem wierzycieli, co oznacza, że z uzyskanego w toku likwidacji spółki jawnej majątku w pierwszej kolejności spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych (art. 82 §1 k.s.h.). To właśnie głównie w celu spłaty wierzycieli spieniężone w toku likwidacji spółki jawnej powinny zostać składniki majątku.

W toku postępowania likwidacyjnego zobowiązania spółki wobec wierzycieli powinny być zaspokojone \”przede wszystkim\” (w pierwszej kolejności). Oznacza to, że dopiero po ich zaspokojeniu możliwe jest zaspokojenie zobowiązań wynikających ze stosunku spółki. Do takich zobowiązań należą m.in. zobowiązania z tytułu udziału wspólników w zyskach spółki (art. 51 § 1 i art. 52 § 1 k.s.h.) i to niezależnie od tego, czy zobowiązania te powstały przed, czy po otwarciu likwidacji (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2008 r. (V CSK 172/08).

Dopiero w dalszej kolejności możliwe jest dokonanie podziału nadwyżki środków pieniężnych bądź aktywów pomiędzy wspólników. Podział ten odbywać się powinien z uwzględnieniem odpowiednich postanowień umowy spółki, bądź w przypadku ich braku z uwzględnieniem zasad wynikających z przepisów.

Warto pamiętać o tym, że podział majątku na skutek likwidacji spółki jawnej wywołuje określone skutki podatkowe po stronie wspólników. O tych skutkach możesz przeczytać w tym wpisie.

Wykreślenie spółki jawnej po zakończeniu procesu likwidacji

Ostatnim etapem procesu likwidacji jest złożenie wniosku o wykreślenie spółki jawnej z Rejestru Przedsiębiorców. Wniosek ten złożyć powinni wszyscy likwidatorzy, chyba że w toku likwidacji przewidziane zostały inne zasady reprezentacji.

Wniosek w tym przedmiocie składany jest za pośrednictwem urzędowego formularza KRS-X2, który podlega opłacie sądowej w kwocie 300 zł oraz opłacie za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym w kwocie 100 zł.

Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia z rejestru, co oznacza jednocześnie, że wykreślenie ma charakter konstytutywny. Z tym też momentem likwidowana spółka jawna traci swój byt prawny oraz przestaje być przedsiębiorcą. Po wykreśleniu z rejestru byli likwidatorzy lub wspólnicy powinni przekazać księgi i dokumenty na przechowanie wspólnikowi lub osobie trzeciej na okres nie krótszy niż pięć lat.

Po wykreśleniu spółki należy także pamiętać o określonych obowiązkach względem organów administracji publicznej (m. in. Urzędu Skarbowego oraz ZUS). Tego typu obowiązki obejmować mogą m. in. konieczności zgłoszenia sporządzenia spisu z natury, wyrejestrowania z VAT, wyrejestrowania z ubezpieczeń społecznych etc.

Likwidacja spółki jawnej – alternatywny prostszy i szybszy sposób

Rozwiązanie i likwidacja spółki jawnej może przebiec w znacznie szybszy, prostszy oraz tańszy sposób. Alternatywą dla modelu zakończenia działalności spółki jawnej jest jej rozwiązanie i uzgodnienie inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki, na co wprost wskazuje art. 67 §1 k.s.h. W ten sposób zrezygnować można z długiego i obwarowanego szeregiem ograniczeń procesu likwidacji spółki. Tego typu rozwiązanie w szczególności korzystne jest w przypadku pełnej zgody wspólników co do zakończenia działalności i ustalonego sposobu podziału majątku. Więcej o rozwiązaniu spółki bez likwidacji w którymś z kolejnych wpisów.

Adam Żądło radca prawny doradca podatkowy

Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego

     każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.

    Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności.