Od 1 stycznia 2019 r. na niektóre podmioty został nałożony obowiązek informowania Szefa Krajowej Informacji Skarbowej o schematach podatkowych. Przepisy MDR wprowadzające wskazany obowiązek raportowania budzą przy tym niestety sporo wątpliwości, co do tego w jakim przypadku można mówić o schemacie podatkowym, a także są błędnie interpretowane przez przedsiębiorców jako związane jedynie z przypadkami tzw. optymalizacji podatkowej. Brak zastosowania się do obowiązku poinformowania o schemacie podatkowym zagrożony jest przy tym potencjalnie radykalnie wysoką sankcją. W tym wpisie o tym, czym jest schemat podatkowy MDR.

Przepisy MDR – obowiązek raportowania o schematach podatkowych

Obowiązek informowania Szefa Krajowej Administracji Skarbowej o schematach podatkowych wynika z art. 86a i nast. Ordynacji podatkowej. Celem nowej regulacji jest zapewnienie organom podatkowym dostępu do informacji o potencjalnym agresywnym planowaniu podatkowym bądź jakichkolwiek innych nadużyciach związanych z planowaniem podatkowym, a także zniechęcenie podatników i doradców do korzystania z uzgodnień, które mają na celu unikanie opodatkowania.

Przepisy MDR są więc, podobnie jak klauzula generalna przeciwko unikaniu opodatkowania, istotnym mechanizmem, który ma przeciwdziałać optymalizacji podatkowej, będącej od dłuższego czasu obiektem dużego zainteresowania i kontroli fiskusa.

Nowa regulacja ma jednak znacznie szerszy zasięg niż klauzula generalna, a to z uwagi na fakt, że nie obejmuje wyłącznie uzgodnień, których efektem jest korzyść podatkowa. W niektórych przypadkach obowiązek raportowania może bowiem dotyczyć także uzgodnień, które nie prowadzą do osiągnięcia korzyści podatkowej. Wszystko za sprawą bardzo szerokiego określenia przesłanek, które pozwalają uznać, że dane uzgodnienie stanowi schemat podatkowy podlegający raportowaniu w ramach mechanizmu MDR.

Schemat podatkowy MDR – czym jest?

Schematem podatkowym jest uzgodnienie, które spełnia wybrane liczne kryteria określone w Ordynacji podatkowej. Warto mieć na względzie to, zakresem regulacji MDR objęty jest znacznie szersze spektrum działań podatników, niż ma to miejsce w przypadku przepisów klauzuli generalnej przeciwko unikaniu opodatkowania (tzw. GAAR).

Szerszy zakres stosowania oznacza, że bardzo często okazać się może, że  uzgodnienie, które nie będzie objęte potencjalnym zakresem regulacji klauzuli generalnej mimo wszystko będzie  uznane za schemat podatkowy podlegający zgłoszeniu w świetle przepisów MDR. Stąd też nie należy utożsamiać obowiązku raportowania schematu podatkowego wyłącznie z przypadkiem optymalizacji podatkowej objętej potencjalnie zakresem klauzuli generalnej.

Potwierdza to także samo Ministerstwo Finansów, które w objaśnieniach do przepisów MDR (można je znaleźć tutaj), wskazało, że:

,,uzgodnienia dokonywane w dominującej mierze z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych (a więc niespełniające kryterium „sztucznego sposobu działania” w rozumieniu klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania) nie są wyłączone z obowiązku przekazywania informacji o schematach podatkowych. Wynika to stąd, że Szef KAS oraz służby Ministerstwa Finansów chcą zachować możliwość samodzielnej oceny, czy element sztuczności występuje.’’

Konieczność zgłoszenia schematu podatkowego może więc dotyczyć także sytuacji innych niż stanowiących formy unikania opodatkowania, bądź optymalizacji podatkowej. Obowiązkiem raportowania może być więc objęte uzgodnienie biznesowe, transfer aktywów, bądź nawet skorzystanie z ulg bądź preferencji podatkowych, czy też zmiana struktury biznesowej (przekształcenie, aport, połączenie, podział, etc.).

Potwierdza to samo Ministerstwo Finansów w opublikowanych objaśnieniach, gdzie wskazało, że:

,,Obowiązek przekazania informacji o schemacie podatkowym jest obowiązkiem sprawozdawczym. Może zatem dotyczyć także sytuacji, w których uzgodnienie nie stanowi formy unikania opodatkowania. Przykładowo, obowiązek raportowania może powstać w związku ze zgodnym z celem ustawodawcy korzystaniem z ulg i preferencji.\’\’

Należy jednak pamiętać o tym, że obowiązek raportowania o schemacie podatkowym zasadniczo powstanie dopiero w sytuacji, gdy w stosunku do danego uzgodnienia spełnione zostaną przesłanki umożliwiające uznanie go za schemat podatkowy (tj. spełnia kryterium szczególnej cechy rozpoznawczej, innej cechy rozpoznawczej bądź głównej korzyści i ogólnej cechy rozpoznawczej – zdefiniowanych w ustawie).

Przepisy w tym zakresie są jednak niezwykle rozbudowane i obszerne, podobnie jak ich zakres możliwego zastosowania. Oznacza to, że niemal każde uzgodnienie, rozumiane jako czynność planowana lub zespół czynności planowanych, których co najmniej jedna strona jest podatnikiem lub które mają lub mogą mieć wpływ na powstanie lub niepowstanie obowiązku podatkowego, powinno być poddane analizie pod kątem ewentualnego obowiązku raportowania MDR. Analizą tą objęte będzie więc w praktyce bardzo wiele przypadków, a to ze względu na fakt, że przepisy za uzgodnienie uznają czynność, która prowadzi do powstania lub niepowstaniu obowiązku podatkowego, a z taką sytuacją przedsiębiorcy mają do czynienia w ramach niemal każdego ruchu związanego z aktywami.

Konieczność częstej analizy czynności pod kątem obowiązku raportowania związana z celem regulacji, która nakierowana jest zarówno na ograniczenie sytuacji optymalizacji podatkowej, jak i na zapewnienie organom podatkowym informacji o funkcjonowaniu systemu podatkowego i sposobie wykorzystywania regulacji podatkowych przez podatników. Na powyższe wskazało wprost Ministerstwo Finansów w opublikowanych objaśnieniach, wskazując, że:

,,Choć podstawowym celem przepisów MDR jest uzyskiwanie informacji o uzgodnieniach, co do których zachodzi zwiększone ryzyko agresywnej optymalizacji podatkowej lub naruszenia innych przepisów podatkowych, to jest to również instrument, który może dostarczyć cennych informacji do analizy funkcjonowania określonych ulg lub preferencji pod kątem ich oceny ex-post.\’\’

Z tego też względu konieczność zaraportowania o schemacie podatkowym nie stanowi automatycznie sytuacji zwiększonego ryzyka podatkowego. Potwierdzają to także objaśnienia do przepisów, gdzie wskazane zostało, że:

,,[…] z uwagi na generalne zdefiniowanie cech rozpoznawczych (część 5. objaśnień), występowanie u danego podatnika cech schematu podatkowego nie powinno być postrzegane jako sytuacja niewłaściwa lub naganna.\’\’

Obowiązek zgłoszenia schematu podatkowego może więc dotyczyć także sytuacji, w których potencjalne ryzyko podatkowe nie występuje, a działanie jest w pełni dopuszczalne i legalne. Taka sytuacja najczęściej będzie występowała w przypadku uzgodnień, które nie prowadzą do żadnych korzyści podatkowych, lecz mimo wszystko z uwagi na spełnienie wybranego kryterium ustawowego muszą one podlegać zgłoszeniu (np. działania restrukturyzacyjne w ramach kilku spółek powiązanych).

 Sankcje za niezgłoszenie schematu podatkowego

Obowiązek zgłoszenia schematu podatkowego obwarowany został potencjalnie radykalnie wysoką sankcją, stąd też do ich identyfikacji przywiązuje się obecnie niezwykle dużą uwagę. Zgodnie z przepisami, za brak zgłoszenia schematu podatkowego, bądź jego nieterminowe zgłoszenie, na podmiot może być nałożona sankcja grzywny w przedziale od 10 do 720 stawek dziennych.

Oznacza to, więc że potencjalne ryzyko finansowe dla podmiotu zobowiązanego do zgłoszenia schematu podatkowego kształtuje się na poziomie od 750 zł do aż 21,6 mln zł.

To niejedyna tak wysoka sankcja związana z regulacją MDR. Kolejna związana jest z procedurą MDR, do której wdrożenia zobowiązane są niektóre podmioty (więcej o procedurze MDR przeczytasz tutaj).

Za brak jej wdrożenia grozi sankcja na poziomie od 2 mln do 10 mln zł. Warto mieć na względzie to, że procedura stanowi istotny instrument wspierający prawidłowe identyfikowanie potencjalnego obowiązku raportowania schematu podatkowego, więc jej wdrożenie także stanowi element zarządzania ryzykiem w ramach przedsiębiorstwa.

Wsteczne raportowanie schematów podatkowych

Zasadniczo, schemat udostępniony lub wdrażany po wejściu w życie przepisów (a więc po 1 stycznia 2019 r.) powinien być zgłoszony w terminie 30 dni od następnego dnia po udostępnieniu schematu.

Analizując potencjalną konieczność poinformowania organów podatkowych o schemacie podatkowym warto mieć na względzie jednak także to, że przepisy przewidują obowiązek wstecznego raportowania pewnych kategorii schematów, co do których pierwsza czynność związana z ich wdrożeniem miała miejsce jeszcze przed 1 stycznia 2019 r.

Obowiązek ten dotyczy:

  1. schematów krajowych, co do których pierwsza związana z ich wdrożeniem dokonana została po 1 listopada 2018 r.;
  2. schematów transgranicznych, co do których pierwsza czynność związana z jego wdrożeniem dokonana została po 25 czerwca 2018 r.

Ustawodawca zobowiązał promotorów do zaraportowania tych kategorii schematów w terminie do 30 czerwca 2019 r. W przypadku, gdy obowiązek zgłoszenia schematu podatkowego ciąży na korzystającym, termin ten określonych został na 30 września 2019 r.

Z tego też względu dokonując analizy, czy w ramach działalności nie występują schematy podatkowego podlegające raportowaniu, uwagę zwrócić należy nie tylko na działania podjęte od 1 stycznia 2019 r., lecz także na czynności mające miejsce jeszcze przed wejściem w życie przepisów.

Adam Żądło radca prawny

Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego

     każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.

    Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności