Spółce cichej nie jest obecnie poświęcona szczególna regulacja, pomimo że miało to miejsce na gruncie nieobowiązującej już ustawy z 27 czerwca 1934 r. Kodeks handlowy. Nie oznacza to jednak, że spółka cicha nie występuje w obrocie. W dalszym ciągu jest bardzo ciekawym rozwiązaniem dla osób chcących zapewnić sobie anonimowość bez konieczności angażowania bardziej złożonych form działalności. W tym wpisie dowiesz się czym jest spółka cicha, na jakich zasadach funkcjonuje oraz jak kształtują się zasady opodatkowania spółki cichej.
Spółka cicha, czyli anonimowy wspólnik
Spółka cicha jest umową nienazwaną, której funkcjonowanie w obrocie możliwe jest z uwagi na wyrażoną w art. 3531 Kodeksu cywilnego zasadę swobody zawierania umów. Oznacza to, że nie stanowi ona odrębnego podmiotu, tak jak chociażby handlowe spółki osobowe.
Cechą charakterystyczną spółki cichej jest występowanie dwóch stron:
- wspólnika jawnego – przedsiębiorcy prowadzącego działalność gospodarczą i ujawnionego we właściwym rejestrze (np. jednoosobowego przedsiębiorcy bądź spółki handlowej wpisanej do KRS) oraz
- wspólnika cichego, którym może być zarówno inny przedsiębiorca jak i osoba nie prowadząca działalności gospodarczej.
Spółka cicha funkcjonuje w ten sposób, że wspólnik cichy wnosi określony w umowie wkład do przedsiębiorstwa wspólnika jawnego w zamian za prawo do zysku tego przedsiębiorstwa. Wkład może być wniesiony zarówno do przedsiębiorstwa osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, jak i do spółki cywilnej bądź spółki handlowej (osobowej bądź kapitałowej).
Istotne jest to, że w przypadku wniesienia wkładu do przedsiębiorstwa osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą nie dochodzi do zawiązania spółki cywilnej, a przedsiębiorca jawny w dalszym ciągu prowadzi działalność we własnym imieniu i na własny rachunek. Wspólnik cichy angażuje więc swoje środki w zamian za prawo do zysku, bez wpływu jednak na działalność prowadzoną przez przedsiębiorcę jawnego. Inne zasady w tym zakresie mogą wynikać jednak z samej treści umowy spółki cichej. Jeśli wspólnik cichy wnosi wkład do spółki cywilnej bądź spółki handlowej także nie wpływa to na prowadzoną przez spółkę działalność. Wspólnik cichy nie nabywa w szczególności statusu wspólnika ani też nie nabywa żadnych uprawnień jakie przepisy przewidują dla wspólników.
Dane wspólnika cichego dzięki temu nie podlegają ujawnieniu w żadnym z rejestrów (CEiDG bądź Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego). Pozostaje on anonimowy, a z przedsiębiorcą jawnym łączy go jedynie umowa spółki cichej z której wynikają określone prawa bądź obowiązki, które wspólnicy określili w umowie. Wspólnik cichy w związku z zawarciem umowy spółki cichej nie nabywa także statusu przedsiębiorcy.
Dzięki temu wspólnik cichy nie ponosi z mocy prawa odpowiedzialności za zobowiązania prowadzonego przedsiębiorstwa. Odpowiedzialność ta ciąży wyłącznie na wspólniku jawnym według właściwych dla niego zasad. Jedynym ryzykiem ekonomicznym dla wspólnika cichego jest utrata wniesionego do przedsiębiorstwa wspólnika jawnego wkładu.
Opodatkowanie wspólnika spółki cichej na gruncie podatku dochodowego
W przypadku, gdy wspólnik cichy prowadzi działalność gospodarczą, a jego wkład do spółki cichej związany jest z prowadzoną działalnością, przychód z udziału w zyskach przedsiębiorcy zakwalifikowane powinny być do źródła pozarolnicza działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.)
Największe wątpliwości co do zasad opodatkowania wspólnika spółki cichej związane są ze wspólnikami nie prowadzącymi działalności gospodarczej. Organy podatkowe stoją obecnie na stanowisku, że przychód wspólnika cichego nieprowadzącego działalności gospodarczej kwalifikowany powinien być jako przychód z kapitałów pieniężnych, tj. zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.o.f. i podlegać opodatkowaniu według stawki 19% (art. 30a ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f.) bez możliwości pomniejszenia go o koszty uzyskania przychodów.
W takim przypadku wspólnik spółki cichej nie będzie zobowiązany do uiszczenia podatku samodzielnie. Uiszczać on będzie podatek za pośrednictwem płatnika, czyli wspólnika jawnego, którego obowiązki w tym zakresie regulują przepisy art. 41 ust. 4 u.p.d.o.f. Organy utożsamiają na gruncie podatku dochodowego zawarcie umowy spółki cichej z zawarciem umowy pożyczki i uznają, że przychody wspólnika cichego zrównać należy z przychodami z odsetek od pożyczki (art. 17 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f.)
Takie stanowisko zaprezentował m. in. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 19.05.2017 r., sygn. 2461-IBPB-2-2.4511.152.2017.2.MZA, w której uznał, że:
,,Jeżeli więc wspólnikiem spółki cichej będzie osoba fizyczna, która wniosła do tej spółki wkład pieniężny, który nie jest związany z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą (tj. zawarła umowę spółki cichej poza prowadzoną działalnością gospodarczą), wówczas przychód z tytułu uczestnictwa w spółce cichej należy zakwalifikować jako przychód z tytułu odsetek od pożyczek.’’
Podobnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził w interpretacji z 12.12.2017 r., sygn. 0114-KDIP3-1.4011.441.2017.1.AM, w której uznał, że:
,,Jeżeli więc wspólnikiem spółki cichej jest osoba fizyczna, która wniosła do tej spółki wkład pieniężny, który nie jest związany z prowadzoną przez tę osobę działalnością gospodarczą, wówczas przychód z tytułu uczestnictwa w spółce cichej należy zakwalifikować jako przychód z tytułu odsetek od pożyczek. W konsekwencji uznać należy, że wypłata zysku przez spółkę cichą na rzecz wspólnika cichego oznacza uzyskanie przez takiego wspólnika przychodu z kapitałów pieniężnych, określonych w art. 10 ust. 1 pkt 7 Updof. Podstawą opodatkowania w tym przypadku jest przychód, który nie podlega pomniejszeniu o koszty jego uzyskania i zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 1 Updof, jest opodatkowany 19% zryczałtowanym podatkiem dochodowym.
Analogiczne stanowisko wyrażone zostało także w interpretacjach z 13 kwietnia 2018 r., (sygn. 0113-KDIPT3.4011.75.2018.2.JR), 23 czerwca 2017 r. (sygn. 0112-KDIL3-3.4011.59.2017.1.TW), 19 maja 2017 r. (sygn. 2461-IBPB-2-2.4511.152.2017.2.MZA), czy też interpretacji wydanej przez Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 17 października 2016 r. (sygn. 1462-IPPB1.4511.964.2016.2. AM).
Odmienne stanowisko znaleźć można jednak w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 23.03.2018 r., sygn. S-ILPB1/415-747/14/18-S/KF, w której organ wskazał, że:
,,Zysk osiągany w spółce cichej nie może być również kwalifikowany do przychodów z kapitałów pieniężnych, za które uważa się m. in. odsetki od pożyczek, wymienione w art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W świetle przedstawionych okoliczności sprawy nie można przyjąć, że przedmiotowa umowa miała charakter umowy pożyczki. Umowa spółki cichej, w której wspólnik w zamian za wkład pieniężny zapewnia sobie udział w zyskach z inwestycji, nie jest tym samym co udzielenie pożyczki. Wspólnik cichy nie otrzyma więc opodatkowanych u źródła odsetek.’’
Interpretacja wydana została z uwagi na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 października 2017 r. sygn. akt II FSK 2513/15, w którym NSA uznał, że:
,,Zasadnie sąd pierwszej instancji przyjął, że zysk osiągany w spółce cichej nie może być kwalifikowany jako przychód z kapitału pieniężnego, za który uważa się m.in. odsetki od pożyczek (art. 17 ust. 1 pkt 1 u.p.d.o.f.) albowiem w stanie faktycznym sprawy nie można było przyjąć, iż przedmiotowa umowa miała charakter umowy pożyczki, czy też jak twierdzi strona skarżąca pod względem podatkowym należy ją traktować tak jak umowę pożyczki.’’
Brak regulacji zasad opodatkowania przychodów wspólnika spółki cichej na gruncie ustaw o podatkach dochodowych uniemożliwia jednoznaczną odpowiedź na to, jak faktycznie w danym przypadku zostanie zakwalifikowany przychód wspólnika. Istotne znaczenie w tym zakresie może mieć sama treść umowy spółki jak i to skąd pochodzi wkład do spółki cichej.
Słusznym rozwiązaniem w tym zakresie wydaje się wystąpienie z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej.
Opodatkowanie wspólnika spółki cichej w związku z otrzymaniem wkładu
Po stronie przedsiębiorcy jawnego otrzymującego wkład od wspólnika cichego co do zasady nie powstaje przychód do opodatkowania. Wynika to z faktu, że przychód może powstać w sytuacji, gdy następuje definitywne przysporzenie majątkowe. O ile więc w umowie spółki cichej nie zostanie zastrzeżone, że wkład nie podlega zwrotowi na rzecz wspólnika cichego, jego wniesienie powinno pozostać neutralne na gruncie podatku dochodowego.
Potwierdził to Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z dnia 08.06.2018 r., 0112-KDIL3-1.4011.179.2018.1.KF, w której wskazał, że
,, […] o przychodzie można mówić wtedy, gdy następuje trwałe i definitywne przysporzenie majątkowe. Tymczasem, w przypadku wkładu wnoszonego przez wspólnika cichego, zgodnie z umową spółki cichej, nie wystąpi definitywny przyrost majątku przedsiębiorstwa Wnioskodawcy, gdyż w myśl tej umowy, wkład taki może być zwrócony odpowiednio do jego wartości na dzień rozwiązania spółki cichej.’’
W sytuacji, gdy wartość wkładu z jakiś przyczyn nie będzie podlegać zwrotowi, wspólnik jawny zobowiązany będzie rozpoznać przychód podatkowy. Takie stanowisko wyraził Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 13.11.2017 r., sygn. 0111-KDIB2-2.4010.9.2017.2.JW, w której wskazał, że:
,,Odnosząc powyższe rozważania do opisanego we wniosku zdarzenia przyszłego, należy stwierdzić, że wkład pieniężny wniesiony przez wspólnika cichego, w sytuacji, gdy będzie podlegał zwrotowi po rozwiązaniu umowy, nie ma charakteru definitywnego przysporzenia, ponieważ Wnioskodawca może być zobowiązany do zwrotu tej wpłaty (wówczas wpłata ta ma charakter zwrotny). W związku z tym nie powinien być rozpoznawany przez Wnioskodawcę jako przychód. Zastrzec w tym miejscu należy, że w przypadku kiedy wniesiony przez osobę fizyczną wkład pieniężny (część wkładu pieniężnego) utraci swój bezzwrotny charakter w związku z rozliczeniem poniesionej w okresie obowiązywania umowy straty, winien zostać przez Wnioskodawcę rozpoznany jako przychód podatkowy w myśl art. 12 ust. 1 ww. ustawy, gdyż przesłanka w postaci zwrotnego charakteru środków pieniężnych nie zostanie spełniona.’’
Opodatkowanie zawarcia umowy spółki cichej podatkiem PCC
Umowa spółki cichej nie została wymieniona w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu na gruncie ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. 2000 nr 86 poz. 959 z późn. zm.). Oznacza to, że zawarcie umowy spółki cichej oraz wniesienie wkładu, niezależnie od jego wartości, nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.
Warto zauważyć, że wniesienie wkładu do spółki osobowej podlega opodatkowaniu na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych wg. stawki 0,5% (więcej na ten temat w tym wpisie). Z tego względu spółka cicha może stanowić ciekawą alternatywę dofinansowania działalności jednoosobowego przedsiębiorcy jak i spółki cywilnej bądź spółki handlowej.
Neutralność podatkową na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych potwierdzają interpretacje indywidualne, m. in. interpretacja Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 01.06.2018 r., sygn. 0111-KDIB4.4014.147.2018.2.ASZ, w której organ wskazał, że:
,,[…] zawarcie umowy spółki cichej, uznanej w świetle przepisów Kodeksu cywilnego za umowę nienazwaną, nie należy do katalogu czynności cywilnoprawnych wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Czynności tego typu nie można, jak słusznie stwierdził Wnioskodawca, również zakwalifikować, np. jako umowy pożyczki w rozumieniu Kodeksu cywilnego czy też umowy spółki (np. cywilnej), wymienionych w tym katalogu. A zatem zawarcie opisanej we wniosku umowy spółki cichej oraz wniesienie wkładu w wykonaniu tej umowy nie podlegało opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Tym samym na Wnioskodawcy nie ciążył obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych.’’
Podobnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał w interpretacji z 03.11.2017 r., sygn. 0111-KDIB4.4014.278.2017.1.MSI oraz z dnia 31 maja 2017 r., sygn. 0111-KDIB4.4014.91.2017.1.PM.
Spółka cicha – czy warto?
Spółka cicha z uwagi na możliwość zapewnienia wysokiego stopnia anonimowości wspólnika bądź wspólników cichych stanowi bardzo ciekawe rozwiązanie biznesowe. Ogromną zaletą jest także brak odpowiedzialności osobistej wspólnika cichego, który angażując się w określone przedsięwzięcie w tym charakterze ryzykuje tylko wartością wniesionego wkładu, która w razie niepowodzenia może być niemożliwa do odzyskania.
Zaletą spółki cichej bez wątpienia jest także niesformalizowany proces zawarcia umowy spółki oraz brak ograniczeń co do przedmiotu wkładu do spółki. Na wspólniku cichym nie ciążą z mocy prawa także żadne obowiązki, jak w przypadku wspólników spółek handlowych, co umożliwia pełnienie roli pasywnego inwestora czerpiącego zyski z przedsięwzięcia do którego się zaangażował kapitałowo.
Pomimo popularności spółki cichej w obrocie, warto podkreślić ryzyko jakim jest brak regulacji ustawowej. Wymusza ono precyzyjne sformułowanie postanowień umowy, w celu zabezpieczenia interesów zarówno wspólnika cichego jak i wspólnika jawnego. Warte podkreślenia jest także ryzyko zakwestionowania przyjętych zasad rozliczeń na gruncie podatkowym. Z tego względu konstruując umowę spółki warto zwrócić uwagę na to aby jej postanowienia w odpowiedni sposób kształtowały prawa i obowiązki wspólników, wpływając przez to na zasady ich rozliczeń podatkowych.
Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego
każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.
Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności.
