Spółka jawna pomimo, że nie stanowi najpopularniejszej formy działalności, w dalszym ciągu może okazać się ciekawym rozwiązaniem. W tym wpisie przedstawiona zostanie charakterystyka oraz najważniejsze cechy spółki jawnej. Postaram się także przedstawić najważniejsze zalety spółki jawnej.

Spółka jawna – cechy, charakterystyka oraz zalety


Spółka jawna stanowi podstawowy typ handlowej spółki osobowej. Wynika to z faktu, że do przepisów ją regulujących (dział II ustawy z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037, dalej: k.s.h.) ustawodawca odnosi się regulując materię dotyczącą innych spółek osobowych. Znajduje to odzwierciedlenie w zawartych w działach dotyczących spółki partnerskiej, komandytowej oraz komandytowo-akcyjnej odesłaniach do przepisów dotyczących spółki jawnej w zakresie, w jakim dana spółka nie jest uregulowana odrębnie  (np. art. 89, 99, 103, 126 § 1 pkt 1 k.s.h.).

Warto także podkreślić, że regulacja dotycząca spółki jawnej jest najobszerniejsza spośród regulacji spółek osobowych. Wyczerpuje ona także w największym stopniu stosunki wewnętrzne spółki (między wspólnikami) oraz stosunki zewnętrzne (względem osób trzecich, np. kontrahentów). Z tego też względu wskazuje się, że stanowi ona swoisty wzorzec dla pozostałych handlowych spółek osobowych.

Odrębność majątkowa


Zgodnie z art. 8 §1 k.s.h. spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Zgodnie zaś z art. 22 §1 k.s.h. spółką jawną jest spółka osobowa, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlową.

Zestawienie tych dwóch przepisów pozwala stwierdzić, że spółka jawna jako spółka osobowa jest podmiotem odrębnym od wspólników. Posiada ona zdolność prawną, a zatem może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Ta cecha spółki jawnej jest elementem, który w dużym stopniu odróżnia ją od spółki cywilnej. Spółka cywilna nie jest bowiem odrębnym podmiotem, lecz umową pomiędzy wspólnikami. Z tego też względu nie jest ona właścicielem składników przedsiębiorstwa wykorzystywanych w działalności wykonywanej w ramach spółki cywilnej, gdyż ich właścicielami są wspólnicy łącznie. W przypadku spółki jawnej, to spółka jawna jest właścicielem majątku wniesionego do niej tytułem wkładu oraz nabytego w trakcie działalności. To jedna z ważniejszych cech, a zarazem zalet spółki jawnej.

Osobiste zaangażowanie wspólników


Celem spółki jest, co wynika wprost z treści art. 22 §1 k.s.h., prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą (firma to potocznie nazwa spółki). Prowadzenie przedsiębiorstwa należy odnieść w tym zakresie do prowadzenia przez spółkę działalności gospodarczej z wykorzystaniem odpowiednich składników. Wskazać jednak należy, że działalność spółki opiera się na osobistym zaangażowaniu jej wspólników. Każdy ze wspólników jest zobowiązany i uprawniony do prowadzenia spraw spółki. W ramach prowadzenia spraw spółki wspólnicy zobowiązani są do podejmowania wszelkich czynności zmierzających do osiągnięcia przez spółkę określonego celu gospodarczego. Cel ten stanowi wypracowanie możliwie jak najlepszego wyniku finansowego. Ten wynik finansowy spółki, stanowiący zysk spółki, podlega następnie podziałowi pomiędzy wspólników zgodnie z zasadami określonymi w umowie.

Odpowiedzialność wspólników


Osobowy charakter spółki znajduje odzwierciedlenie także w zasadach odpowiedzialności wspólników. Wspólnik spółki jawnej odpowiada bowiem za zobowiązania spółki solidarnie ze spółką oraz pozostałymi wspólnikami swoim majątkiem osobistym. Odpowiedzialność ta ma jednak charakter subsydiarny. Oznacza to, że wspólnik odpowiada za zobowiązania dopiero w momencie, kiedy egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Dopiero w takiej sytuacji możliwym będzie skierowanie się przez wierzyciela do majątku osobistego wspólnika.

Najważniejsze zalety spółki jawnej


Zdolność prawna

Do najważniejszych zalet spółki jawnej zaliczyć należy posiadanie przez nią zdolności prawnej. Oznacza to, że to spółka we własnym imieniu nabywa prawa, w tym własność nieruchomości, nabywa prawa rzeczowe, zaciąga zobowiązania, pozywa i może być pozywana. Z tego też względu wyraźnie zarysowana jest odrębność majątkowa pomiędzy spółką, a jej wspólnikami. Odrębność majątkowa widoczna jest zwłaszcza na gruncie odpowiedzialności wspólnika. Wierzyciel jest bowiem zobowiązany w pierwszej kolejności zaspokoić się z majątku spółki. Dopiero w dalszej kolejności (kiedy egzekucja okaże się bezskuteczna), może skierować się w stronę majątku osobistego wspólnika. Ta zasada odpowiedzialności jest bez wątpienia korzystna dla wspólników spółki jawnej. Należy bowiem pamiętać, że w przypadku spółki cywilnej nie występuje zasada subsydiarnej odpowiedzialności. Oznacza to, że w przypadku spółki cywilnej wierzyciel może skierować egzekucję bezpośrednio względem wspólnika i jego majątku osobistego.

Jednokrotne opodatkowanie zysku

Wartą podkreślenia zaletą spółki jawnej jest jednokrotne opodatkowanie jej zysku. Wynika ono z transparentności podatkowej spółki. Transparentność podatkowa spółki oznacza, że to nie spółka jawna płaci podatek dochodowy od wypracowanego zysku, lecz jej wspólnicy. W tym zakresie zobowiązani są oni do bieżącego uiszczania w trakcie roku zaliczek na poczet podatku dochodowego. Z tego też względu wypłata zysku przez spółkę na rzecz wspólników nie podlega kolejnemu opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Inaczej jest w przypadku chociażby spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Spółki te są bowiem podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) od osiągniętego dochodu. Z kolei, gdy dochodzi do wypłaty na rzecz wspólników zysku (dywidendy), wypłata ta podlega kolejnemu opodatkowaniu po stronie wspólników. W przypadku osób fizycznych jest to opodatkowanie ryczałtową stawką 19%. Z problemem tzw. podwójnego ekonomicznego opodatkowania dochodu spółki nie mierzą się jednak wspólnicy spółek transparentnych podatkowo, w tym wspólnicy spółki jawnej.

Korzystne opodatkowanie wkładów

Niewątpliwą zaletą spółki jawnej jest korzystne opodatkowanie wkładów niepieniężnych. O opodatkowaniu wkładów niepieniężnych do spółki osobowej, w tym jawnej możesz przeczytać w tym obszernym wpisie.

Założenie i rejestracja spółki jawnej

Pomimo, iż spółka jawna podlega obowiązkowemu wpisowi do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), to sam proces zawiązania i rejestracji spółki jawnej nie jest skomplikowany. Możesz o nim przeczytać w tym wpisie. Sama umowa spółki jawnej nie wymaga także formy aktu notarialnego, co dodatkowo upraszcza proces jej założenia.

Brak obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych

Stosownie do art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 1994 nr 121 poz. 591 z późn. zm., dalej: u.o.r.) do spółek osobowych, a więc także spółek jawnych stosuje się przepisy u.o.r., co oznacza konieczność prowadzenia przez nie ksiąg rachunkowych. Obowiązek ten nie obejmuje jednak spółek jawnych osób fizycznych, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy nie wyniosły co najmniej równowartości w walucie polskiej 2 000 000 euro (art. 2 ust. 1 pkt 2 u.o.r.).

Dyspozytywny charakter przepisów k.s.h.

Warto podkreślić, że zdecydowana większość postanowień k.s.h. ma charakter dyspozytywny. Oznacza to, że wspólnicy mogą zmodyfikować postanowienia kodeksowe, poprzez nadanie im treści, która w większym stopniu spełni ich oczekiwania i pozwoli odpowiednio uregulować wzajemne prawa i obowiązki wspólników. Z tego też względu, spółka jawna może okazać się optymalną formą działalności, która pozwoli na właściwe określenie pomiędzy wspólnikami zasad prowadzenia biznesu.

Adam Żądło radca prawny doradca podatkowy

Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego

     każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.

    Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności