Podpisana przez prezydenta w dniu 22 marca 2018 r. ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców wprowadza bardzo ciekawe rozwiązanie dla osób, które planują rozpoczęcie działalności gospodarczej. Rozwiązaniem tym jest tzw. działalność nierejestrowa, zwana też działalnością nieewidencjonowaną. Oprócz ulgi na start, czyli braku obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne przez okres pierwszych 6 miesięcy, jest to kolejne z rozwiązań, które w założeniu ma znacznym stopniu ułatwić rozpoczęcie działalności gospodarczej. O szczegółach działalności nierejestrowej, ograniczeniach z nią związanych, oraz obowiązkach przedsiębiorcy nieewidencjonowanego dowiesz się właśnie w tym wpisie.
Działalność nierejestrowa, co to takiego?
Każda działalność osoby fizycznej, która posiada cechy wskazujące na to, że stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu przepisów wymaga dla możliwości jej wykonywania wpisu do rejestru. Rejestrem właściwym dla osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą jest Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Wymóg dokonania rejestracji w CEIDG wynika zarówno z przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (więcej tutaj), jak i wynikać będzie z dniem wejścia w życie ustawy Prawo przedsiębiorców z jej art. 14 ust. 1. W tym zakresie nie nastąpiły istotne zmiany. Zasadą było i w dalszym ciągu będzie to, że jeśli działalność spełnia ustawowe przesłanki pozwalające na przyjęcie, że stanowi działalność gospodarczą, to zachodzi obowiązek złożenia wniosku o wpis do CEIDG.
Wchodząca w życie ustawa przewiduje jednak od tejże reguły istotny wyjątek. Wynika on z art. 5 ust. 1 Prawa przedsiębiorców, zgodnie z którym:
,,Nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia, o którym mowa w ustawie z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę […], i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.’’
Oznacza to, że w pewnych przypadkach, nawet jeśli działalność posiadać będzie cechy, które w świetle ustawy definiować ją będą jako działalność gospodarcza (definicję działalności gospodarczej zawiera art. 3 Prawa przedsiębiorców), to działalności gospodarczej jednak stanowić nie będzie. Dotyczyć to będzie przypadków, kiedy osoba fizyczna:
- w żadnym z miesięcy, w okresie których prowadzi działalność nie przekroczy progu przychodów w wysokości 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia (kwota ta w 2018 r. wynosi 1050 zł) oraz
- w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej.
Kto będzie mógł prowadzić działalność nieewidencjonowaną?
Możliwość prowadzenia działalności nieewidencjonowanej przysługiwać będzie tylko osobom fizycznym. Jeśli więc osoba fizyczna zdecyduje się rozpocząć prowadzenie działalności gospodarczej, a działalności tej nie prowadziła w okresie ostatnich 60 miesięcy, to o ile nie przekroczy w żadnym miesiącu sumy przychodów odpowiadającej 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia (obecnie 1050 zł), to nie będzie zobowiązana do rejestracji działalności gospodarczej w CEIDG.
Możliwości prowadzenia działalności nieewidencjonowanej pozbawione zostały jednak osoby, które zamierzają prowadzić działalność wymagającą uzyskania koncesji, zezwolenia albo wpisu do rejestru działalności regulowanej (art. 44 ust. 3 Prawa przedsiębiorców).
Prawa do prowadzenia działalności nieewidencjonowanej pozbawieni zostali także przedsiębiorcy prowadzący działalność w ramach spółki cywilnej (art. 5 ust. 5 Prawa przedsiębiorców).
Prawo wyboru przedsiębiorcy
Przedsiębiorca będzie miał prawo wyboru, czy chce prowadzić przez pewien okres działalność nieewidencjonowaną, czy też od razu dokonać rejestracji w CEIDG. Uprawnienie to wynika z art. 5 ust. 2 Prawa przedsiębiorców, zgodnie z którym:
,,Osoba wykonująca działalność, o której mowa w ust. 1, ma prawo złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Działalność ta uznawana jest za działalność gospodarczą z dniem określonym we wniosku.’’
Jeśli więc korzystniejszą opcją dla przedsiębiorcy będzie rejestracji działalności w CEIDG, to będzie mógł zarejestrować działalność jeszcze przed jej podjęciem, bądź w dowolnie wybranym dla siebie dogodnym momencie.
Obowiązek rejestracji działalności prowadzonej dotychczas jako nierejestrowa
W pewnym momencie działalności może okazać się, że próg przychodów określony w art. 5 ust. 1 Prawa przedsiębiorców zostanie przekroczony. W takiej sytuacji działalność wraz z momentem przekroczenia progu przychodów staje się z mocy prawa działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy (art. 5 ust. 3 Prawa przedsiębiorców). Wtedy też koniecznym będzie złożenie wniosku o rejestrację działalności gospodarczej w CEIDG.
Na złożenie wniosku o rejestrację w CEIDG przedsiębiorca będzie miał 7 dni liczonych od dnia, w którym przekroczony został próg przychodów (art. 5 ust. 4 Prawa przedsiębiorców). Terminu tego warto będzie dochować z uwagi na fakt, że prowadzenie działalności gospodarczej bez wymaganej rejestracji stanowi wykroczenie, które podlega karze ograniczenia wolności lub karze grzywny.
,,Kto wykonuje działalność gospodarczą bez wymaganego zgłoszenia do ewidencji działalności gospodarczej, wpisu do rejestru działalności regulowanej lub bez wymaganej koncesji albo zezwolenia, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny – art. 601 §1 ustawy z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (Dz.U. 1971 nr 12 poz. 114)’’
Działalność nierejestrowa a ZUS
Jednym z podstawowych obowiązków osób prowadzących działalność gospodarczą jest obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, na podstawie nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 6 marca 2018 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej, obowiązek odprowadzania składek łączy z faktem prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców (art. 8 ust. 1 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). Oznacza to, że skoro działalność nieewidencjonowana nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, to prowadząca ją osoba nie podlega obowiązkowi odprowadzania składek do ZUS.
Jest to niewątpliwie ogromne ułatwienie dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą a zarazem zachęta dla samej próby jej podjęcia. Dotychczas fakt rozpoczęcia działalności gospodarczej powodował automatyczne objęcie osoby ją prowadzącej regulacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jeśli więc dla przedsiębiorcy nowo rozpoczęta działalność gospodarcza była jedynym tytułem do ubezpieczenia, to podlegał on pełnemu oskładkowaniu, niezależnie od rozmiaru działalności i osiąganych w jej ramach przychodów. Jedynym ułatwieniem dla nowych przedsiębiorców w tym zakresie była możliwość skorzystania z tzw. małego ZUS.
Obecnie, jeśli osoba fizyczna rozpocznie działalność gospodarczą bardzo małego rozmiaru (przychody w każdym miesiącu nie większe niż 1050 zł), to nie będzie objęta obowiązkiem składkowym. Objęcie przedsiębiorcy obowiązkiem odprowadzania składek powstanie dopiero z momentem, w którym:
- przekroczy próg przychodów, gdyż zgodnie z art. 5 ust. 3 Prawa przedsiębiorców z tym momentem działalność nieewidencjonowana staje się działalnością gospodarczą lub,
- złoży wniosek o rejestrację w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.
Działalność nieewidencjonowana a VAT
Ustawa o podatku od towarów i usług posiada własną definicję działalności gospodarczej, autonomiczną w stosunku do definicji działalności gospodarczej na gruncie Prawa przedsiębiorców. Definicja ta wyrażona została w art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym:
,,Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.\’\’
Oznacza to, że nawet w sytuacji, kiedy na gruncie Prawa przedsiębiorców prowadzona działalność nie będzie działalnością gospodarczą, to na gruncie ustawy o VAT działalnością gospodarczą w jej rozumieniu być już może. Osoby prowadzące działalność nierejestrową będą jednak co do zasady objęte zwolnieniem podmiotowym na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z nim:
,,Zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł.’’
Zwolnieniem tym nie będzie objęty jednak każdy przedsiębiorca nierejestrowy. Wyłączeni z prawa do skorzystania ze zwolnienia podmiotowego będą podatnicy wymienieni w art. 113 ust. 13 pkt 1 – 2 ustawy o VAT. Wyłączenie to obejmuje m. in. osoby świadczące usługi prawnicze, doradcze oraz jubilerskie. Obejmuje ono także niektóre przypadki dostawy towarów.
Obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży
Fakt, że działalność nie podlega rejestracji w CEIDG i nie wiąże się z opodatkowaniem VAT nie oznacza, że przedsiębiorca nie będzie zobowiązany rejestrować czynności, których w ramach działalności dokonuje. Obowiązek taki występuje i wynika z art. 109 ust. 1 ustawy o VAT. Na jego podstawie, przedsiębiorca zwolniony podmiotowo z VAT, a więc także przedsiębiorca nierejestrowy, ma obowiązek prowadzenia ewidencji sprzedaży.
Ewidencja, którą zobowiązany będzie prowadzić przedsiębiorca nierejestrowy to tak zwany uproszczony rejestr sprzedaży. Przedsiębiorca powinien ujmować w nim sprzedaż za dany dzień, nie później jednak niż przed rozpoczęciem sprzedaży w dniu następnym. Ewidencja ta ma umożliwić m. in. określenie momentu przekroczenia limitu zwolnienia podmiotowego na gruncie VAT. Przepisy nie określają jakie elementy uproszczona ewidencja sprzedaży powinna zawierać, lecz warto aby uwzględniała co najmniej:
- datę sprzedaży,
- wartość sprzedaży,
- wartość sprzedaży narastająco.
Obowiązku tego nie warto bagatelizować, gdyż jest sankcjonowany. W przypadku stwierdzenia przez organ podatkowy, że podatnik nie prowadzi ewidencji , albo prowadzi ją w sposób nierzetelny, a na podstawie dokumentacji nie jest możliwe ustalenie wartości sprzedaży, organ podatkowy określi, w drodze oszacowania, wartość sprzedaży opodatkowanej i ustali od niej kwotę podatku należnego. W przypadku, gdy nie będzie możliwym określenie przedmiotu opodatkowania, kwotę podatku organ ustali przy zastosowaniu stawki 22% (art. 109 ust. 2 ustawy o VAT).
Działalność nieewidencjonowana a podatek dochodowy
Tak jak przychody z działalności gospodarczej prowadzonej w oparciu o wpis do CEIDG, tak przychody z działalności nierejestrowej podlegać będą opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przychody z tych obu działalności stanowią jednak odrębne źródła przychodów na gruncie PIT.
Brak obowiązku rejestracji – przychód z innych źródeł
Przychód osiągnięty z działalności nierejestrowej kwalifikowany będzie do przychodów z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 u.p.d.o.f.). Wynika to z art. 20 ust. 1ba u.p.d.o.f., zgodnie z którym:
„1ba. Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się również przychody osiągane z działalności, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców.”
Oznacza to, że dochód osiągnięty z działalności nieewidencjonowanej podlegał będzie opodatkowaniu na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej, czyli stawką 18% bądź 32%. Wobec powyższego, inaczej niż w przypadku przychodów z działalności gospodarczej, przedsiębiorca nierejestrowy nie będzie musiał odprowadzać zaliczek na podatek dochodowy. Dochód z działalności nierejestrowej będzie w takim przypadku musiał wykazać dopiero w zeznaniu rocznym i wtedy też podlegać on będzie opodatkowaniu.
Co istotne, do przychodów z innych źródeł przedsiębiorca zaliczy również niektóre przychody osiągnięte po przekroczeniu limitu. Dotyczyć to będzie przychodów osiągniętych przez przedsiębiorcę w okresie od dnia przekroczenia limitu uprawniającego do prowadzenia działalności nieewidencjonowanej do dnia poprzedzającego dzień złożenia wniosku o wpis do CEIDG. Przypomnę, że termin na złożenie wniosku to 7 dni od dnia przekroczenia limitu przychodów (art. 5 ust. 4 Prawa przedsiębiorców). W przypadku jednak gdyby wniosek nie został złożony w wymaganym terminie, to przedsiębiorca będzie klasyfikował osiągnięte z działalności przychody do innych źródeł do dnia, w którym upływa ustawowy termin 7 dni. ( art. 20 ust. 1bc u.p.d.o.f.)
Przy ustalaniu wysokości dochodu z “innych źródeł”, przedsiębiorcy nierejestrowemu przysługiwać będzie także prawo do odliczenia kosztów uzyskania przychodu. Zastosowanie będą miały zasady ogólne, a więc przychód z działalności nierejestrowej podatnik będzie mógł pomniejszyć o koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów (art. 22 ust. 1 u.p.d.o.f.)
Obowiązek rejestracji – przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej
W sytuacji gdy przedsiębiorca nieewidencjonowany przekroczy dopuszczalny limit przychodów, od dnia złożenia wniosku do CEIDG przychód osiągnięty z działalności powinien będzie zaliczać do przychodów ze źródła pozarolnicza działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f.). Gdyby wniosek nie został złożony w wymaganym terminie, przychody kwalifikowane będą do źródła działalność gospodarcza z kolejnym dniem po upływie terminu (art. 20 ust. 1bb u.p.d.o.f.).
Moment zmiany źródła przychodów na przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej jest istotny m. in. pod kątem obowiązku odprowadzania zaliczek na poczet podatku dochodowego. Warto także pamiętać, że podatnicy mają możliwość skorzystania z opodatkowania dochodu z działalności gospodarczej podatkiem liniowym (19%) zamiast skali podatkowej (18% oraz 32%), co w wielu przypadkach okazuje się być dużo korzystniejszym rozwiązaniem.
Od kiedy będzie można prowadzić działalność nierejestrowaną/nieewidencjonowaną?
Co prawda sejm ustawę Prawo przedsiębiorców uchwalił już 6 marca 2018 r., to jednak podpisu prezydenta doczekała się dopiero 23 marca 2018 r. Wraz z ustawą Prawo przedsiębiorców sejm uchwalił także ustawę Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo przedsiębiorców oraz inne ustawy dotyczące działalności gospodarczej. Ustawa ta nie tylko zmienia mnóstwo ustaw, jako konsekwencję uchwalenia ustawy Prawo przedsiębiorców, lecz także określa także moment wejścia w życie samej ustawy Prawo przedsiębiorców.
Zgodnie z ustawą wprowadzającą, ustawa Prawo przedsiębiorców wchodzi w życie z upływem 30 dni od dnia ogłoszenia. Na nowe przepisy należało będzie więc jeszcze trochę poczekać, gdyż ustawa została ogłoszona dopiero w dniu 30 marca 2018 r.
Oznacza to, że Prawo przedsiębiorców wejdzie w życie od 30 kwietnia 2018 r. Dopiero od 30 kwietnia 2018 r. będzie można więc też prowadzić działalność nierejestrową.
Do tego czasu w dalszym ciągu obowiązywać będzie ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. 2004 nr 173 poz. 1807).
Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego
każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.
Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności.
