Minął już ponad rok od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Ustawa ta dostosowała polskie przepisy do regulacji wynikającej z tzw. dyrektywy AML. Jednym z kluczowych obowiązków nałożonych przez nową ustawę jest konieczność wdrożenia i stosowania wewnętrznej procedury w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, określanej potocznie jako procedura AML. W tym wpisie o tym czym jest procedura AML, kto jest zobowiązany do jej posiadania, a także jakie sankcje grożą za brak jej wdrożenia.

Procedura AML – z czego wynika obowiązek?

Obowiązek posiadania wewnętrznej procedury AML wynika z art. 50 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Zgodnie z treścią przepisu:

,,Instytucje obowiązane wprowadzają wewnętrzną procedurę w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, zwaną dalej \”wewnętrzną procedurą instytucji obowiązanej\”.’’

Powyższe oznacza, że obowiązek posiadania procedury AML zasadniczo ciąży na instytucjach obowiązanych. Rodzi się więc pytanie, jakie podmioty uznawane są w świetle przepisów za instytucje obowiązane? Odpowiedź można znaleźć w art. 2 ust. 1 ustawy, który zawiera katalog tych podmiotów. Jest on całkiem obszerny i obejmuje w szczególności instytucje prowadzące działalność finansową oraz ubezpieczeniową. Wśród nich wymienić można m. in.:

  1. banki, instytucje kredytowe i ich oddziały, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, Krajowy SKOK;
  2. krajowe instytucje płatnicze, małe instytucje płatnicze, agentów rozliczeniowych;
  3. fundusze inwestycyjne, alternatywne spółki inwestycyjne, TFI
  4. firmy inwestycyjne, banki powiernicze oraz oddziały zagranicznych firm inwestycyjnych;
  5. zakłady ubezpieczeń, pośredników ubezpieczeniowych;
  6. podmioty prowadzące działalność kantorową oraz świadczące podmioty świadczące usługi w zakresie wymiany walut wirtualnych;
  7. instytucje pożyczkowe;
  8. przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych, gier w karty i gier na automatach;
  9. operatorów pocztowych.

Procedura AML dla przedsiębiorcy z innych branż

Warto jednak mieć świadomość, że lista instytucji obowiązanych w rozumieniu ustawy nie jest ograniczona wyłącznie do podmiotów prowadzących określony profil działalności. Ustawodawca postanowił katalog ten znacznie rozszerzyć. Instytucjami obowiązanymi w rozumieniu ustawy, zgodnie z art. 2 ust. 1 są bowiem także:

  1. podmioty prowadzące działalność w zakresie usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych;
  2. pośrednicy nieruchomości;
  3. w ograniczonym zakresie notariusze, adwokaci, radcowie prawni, doradcy podatkowi;
  4. podmioty prowadzące działalność z zakresu tzw. offshore and company services, (tj. usługi rejestracji spółek oraz innych jednostek organizacyjnych, usługi pełnienia funkcji członka zarządu (lub podobnej), usługi zapewniania siedziby, adresu prowadzenia działalności, adresu korespondencyjnego (usługi biura wirtualnego), określone usługi powiernictwa);
  5. przedsiębiorcy w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności za towary w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro (w ramach jednej operacji, bądź kilku powiązanych);
  6. fundacje w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro (w ramach jednej operacji, bądź kilku powiązanych);
  7. stowarzyszenia posiadające osobowość prawną, w zakresie, w jakim przyjmują lub dokonują płatności w gotówce o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro (w ramach jednej operacji, bądź kilku powiązanych).

Procedura AML – na kim ciąży obowiązek?

Lista podmiotów obowiązanych do stosowania przepisów ustawy oraz wdrożenia procedury AML jest więc całkiem obszerna i nie ogranicza się wyłącznie do przedsiębiorców z branży finansowej bądź pokrewnej. Konieczność stosowania przepisów AML ciąży bowiem także na przedsiębiorca z branż zupełnie nie powiązanych z działalnością finansową takich jak pośrednicy nieruchomości, biura rachunkowe, biura wirtualne, czy też podmioty świadczące tzw. corporate/offshore services.

Warto pamiętać w szczególności o tym, że już sam fakt przyjmowania płatności, bądź dokonywania płatności w gotówce w wysokości co najmniej 10.000 EUR skutkuje uznaniem przedsiębiorcy za podmiot obowiązany, a co za tym idzie wiąże się z koniecznością wdrożenia procedury AML, a także stosowania regulacji określonej w ustawie i wywiązywania się z dodatkowych obowiązków przez nią nałożonych. W efekcie, już jedna transakcja powyżej kwoty 10 000 EUR w gotówce może wiązać się z sankcjami dla przedsiębiorcy, o ile nie wywiąże się on z właściwych obowiązków ustawowych.

Z tego względu w ramach każdej organizacji należy rozważyć wdrożenie odpowiednich polityk i środków bezpieczeństwa, funkcjonujących obok procedury AML, które pozwolą zapobiec naruszeniu przepisów.

Co powinna obejmować procedura AML?

Procedura AML jest dokumentem zindywidualizowanym, którego treść zasadniczo uzależniona będzie od rodzaju przedmiotu działalności, jej rozmiaru oraz charakterystyki. Przepisy określają przy tym, co wewnętrzna procedura powinna określać w szczególności. Zgodnie z art. 50 ust. 2 ustawy:

,,Wewnętrzna procedura instytucji obowiązanej określa, z uwzględnieniem charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, zasady postępowania stosowane w instytucji obowiązanej i obejmuje w szczególności określenie:

  1. czynności lub działań podejmowanych w celu ograniczenia ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i właściwego zarządzania zidentyfikowanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu;
  2. zasad rozpoznawania i oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu związanego z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną, w tym zasad weryfikacji i aktualizacji uprzednio dokonanej oceny ryzyka prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu;
  3. środków stosowanych w celu właściwego zarządzania rozpoznanym ryzykiem prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu związanym z danymi stosunkami gospodarczymi lub transakcją okazjonalną;
  4. zasad stosowania środków bezpieczeństwa finansowego;
  5. zasad przechowywania dokumentów oraz informacji;
  6. zasad wykonywania obowiązków obejmujących przekazywanie Generalnemu Inspektorowi informacji o transakcjach oraz zawiadomieniach;
  7. zasad upowszechniania wśród pracowników instytucji obowiązanej wiedzy z zakresu przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
  8. zasad zgłaszania przez pracowników rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń przepisów z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
  9. zasad kontroli wewnętrznej lub nadzoru zgodności działalności instytucji obowiązanej z przepisami o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz zasadami postępowania określonymi w wewnętrznej procedurze.’’

Przepisy wskazują przy tym jasno, że procedura powinna być dostosowana i ,,szyta na miarę’’, w efekcie konieczności uwzględnienia charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności, a także zasad postępowania stosowanych w instytucji obowiązanej. Warto do tego przywiązać odpowiednią uwagę ze względu na to, że procedura podlega ocenie pod kątem tego, czy w rzeczywistości spełnia swoją rolę.

Dowodem tego może być kara finansowa o nr decyzji 9/2019, nałożona w dniu 2 kwietnia 2019 r. przez Prezesa NBP na osobę fizyczną prowadzącą działalność kantorową. Zgodnie z treścią decyzji kara została nałożona, za:

,,Nieuwzględnienie charakteru, rodzaju i rozmiaru prowadzonej działalności w zasadach postępowania stosowanych w instytucji obowiązanej, określonych w „wewnętrznej procedurze instytucji obowiązanej\” – co stanowi niedopełnienie obowiązku, o którym mowa w art. 50 ust. 2 ustawy’’.

Sankcje za brak procedury AML

Instytucja obowiązana, która nie dopełnia obowiązku posiadania wewnętrznej procedury AML, bądź posiada procedurę AML, która nie spełnia wymogów ustawowych, powinna liczyć się z ryzykiem nałożenia na niej w razie kontroli kary administracyjnej.

Do katalogu kar administracyjnych, które mogą być nałożone na podstawie ustawy należą:

  1. publikacja informacji o instytucji obowiązanej oraz zakresie naruszenia przepisów ustawy przez tę instytucję w Biuletynie Informacji Publicznej na stronie podmiotowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych;
  2. nakaz zaprzestania podejmowania przez instytucję obowiązaną określonych czynności;
  3. cofnięcie koncesji lub zezwolenia albo wykreślenie z rejestru działalności regulowanej;
  4. zakaz pełnienia obowiązków na stanowisku kierowniczym przez osobę odpowiedzialną za naruszenie przez instytucję obowiązaną przepisów ustawy, przez okres nie dłuższy niż rok;
  5. kara pieniężna (wysokość dwukrotności kwoty osiągniętej korzyści lub unikniętej straty; jeśli nie jest możliwe ustalenie – do kwoty 1 000 000 EUR).

W przypadku niektórych instytucji obowiązanych kara pieniężna może być znacznie wyższa i wynosić aż do 5 000 000 EUR albo do wysokości 10% obrotu wykazanego w ostatnim zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym.

Kara jednak zasadniczo zależna będzie jednak m. in. od wagi naruszenia i czas jego trwania; zakresu odpowiedzialności danego podmiotu, jego możliwości finansowych, skali korzyści lub unikniętych strat, strat innych osób, uprzedniego naruszenia innych przepisów.

Adam Żądło radca prawny

Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego

     każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.

    Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności.