Mechanizm podzielonej płatności, czyli split payment, w istotny sposób wpływa na płynność finansową przedsiębiorców. Część z nich szuka rozwiązań problemu wynikłego z wprowadzenia nowej regulacji. Czy jest na to metoda?

Czym jest split payment?

Od 1 lipca 2018 r. do systemu podatkowego wprowadzony został mechanizm podzielonej płatności w VAT, czyli tzw. split payment. Sprowadza się on do tego, że nabywca płacąc za usługę bądź towar może skorzystać z możliwości uregulowania należności na rzecz kontrahenta w dwóch podzielonych kwotach:

  1. kwocie należności netto – wpłacanej na rachunek bieżący kontrahenta,
  2. kwocie podatku VAT – wpłacanej na prowadzony dla kontrahenta rachunek VAT.

Podzielenie płatności na dwie kwoty następuje na podstawie tzw. komunikatu przelewu. Nabywca nie musi więc wykonywać dwóch przelewów – to bank dzieli przelaną kwotę na podstawie komunikatu i danych podanych przez nabywcę regulującego należność wynikającą z faktury.

Skorzystanie z mechanizmu podzielonej płatności nie jest obowiązkiem, lecz prawem nabywcy towarów bądź usług. Oznacza to, że to do jego decyzji należeć będzie to, czy kwotę wynikającą z otrzymanej faktury zapłaci w sposób elektroniczny jednym przelewem na rachunek bieżący kontrahenta, czy przy wykorzystaniu mechanizmu split payment. Ta decyzja niesie za sobą z kolei określone skutki ekonomiczne dla kontrahenta, o czym dalej.

Rachunek VAT, czyli ograniczenia w możliwości wykorzystania środków

W przypadku skorzystania przez nabywcę towarów bądź usług z mechanizmu split payment, kwota podatku VAT przelewana jest na specjalny rachunek VAT przedsiębiorcy.

Środki zgromadzone na tym rachunku mogą być przez podatnika wykorzystane tylko w ściśle określony sposób, a mianowicie na dwa sposoby:

  1. może on zapłacić swojemu usługodawcy bądź dostawcy towarów na jego rachunek VAT regulując swoje zobowiązanie wynikające z otrzymanej faktury,
  2. może wpłacić VAT należny do urzędu skarbowego regulując swoje zobowiązanie.

Możliwe jest także uwolnienie środków zgromadzonych na rachunku VAT, przy czym aby tego dokonać wymagana jest zgoda naczelnika urzędu skarbowego, która wydawana jest w terminie 60 dni, o ile nie są spełnione przesłanki negatywne co do uwolnienia środków.

Oznacza to, że środki zgromadzone na rachunku VAT nie mogą być wykorzystane w dowolny sposób przez podatnika, chociażby na finansowanie bieżącej działalności. Ograniczenie co do dopuszczalności wykorzystania środków zgromadzonych na rachunku VAT w istotny sposób wpływa więc na płynność finansową w przedsiębiorstwie. Nie dziwi więc to, że duża liczba przedsiębiorców poszukuje sposobu na wyłączenie możliwości stosowania przez kontrahentów z mechanizmu podzielonej płatności.

Wyłączenie split payment – czy jest dopuszczalne?

Podkreślana przez Ministerstwo Finansów dobrowolność stosowania mechanizmu podzielonej płatności wskazuje na to, że najprostszym sposobem wyłączenia prawa nabywcy do zapłaty w ramach mechanizmu split payment będzie odpowiednie zastrzeżenie umowne, które określać będzie sposób, w jaki nabywca może uregulować należność wynikającą z faktury.

W takim przypadku na podstawie umowy pomiędzy stronami dochodziłoby do ograniczenia określonego uprawnienia nabywcy wynikającego z ustawy co do sposobu rozliczenia z kontrahentem, a nie jego obowiązku w tym zakresie, co z kolei byłoby niedopuszczalne. W stosunku do rozliczeń pomiędzy przedsiębiorcami jedynym przepisem, który w zakresie sposobu dokonania rozliczenia nie może podlegać ograniczeniu bądź wyłączeniu w ramach umowy między stronami wydaje się obecnie art. 19 Prawa przedsiębiorców, który wskazuje na obowiązek rozliczenia transakcji powyżej 15.000 zł za pośrednictwem rachunku bankowego.

Na temat tego sposobu ograniczenia dowolności w stosowaniu split payment pomiędzy stronami wypowiedziało się także Ministerstwo Finansów w odpowiedzi na interpelację poselską z dnia 31 stycznia 2018 r., sygn. PT8.054.8.2018, w której wskazano, że:

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, w tym również wprowadzające MPP, nie ograniczają swobody zawierania umów, tym bardziej nie regulują stronom umowy warunków jej zawarcia.

W ramach swobody zawierania umów podatnicy mogą stosować różne postanowienia umowne wyłączające możliwość rozliczania się w MPP (np. rabaty za nieskorzystanie z MPP), jednakże nabywca powinien w takiej sytuacji mieć pełną świadomość, na co się godzi i z czego rezygnuje w razie okazania się, że dostawca może okazać się podatnikiem nieuczciwym. Dla nabywcy odmowa sprzedawcy rozliczenia transakcji z użyciem MPP powinna stać się pierwszym sygnałem do tego, że z jakichś powodów sprzedawca uniemożliwia nabywcy skorzystanie z bezpieczeństwa transakcji, jaką daje mu MPP.

Rabat, a może kara umowna za split payment?

Przedsiębiorca chcący zmusić kontrahenta do nieskorzystania ze split payment może więc zdecydować się na zastrzeżenie w umowie odpowiedniego postanowienia, które może mieć formę:

  1. zachęcającą do niestosowania mechanizmu podzielonej płatności (np. dodatkowy rabat za nieskorzystanie z podzielonej płatności),
  2. zniechęcające do stosowania mechanizmu podzielonej płatności (np. odebranie prawa do rabatu na kolejne zamówienia, skrócenie okresu wypowiedzenia umowy)
  3. zakazujące stosowania mechanizmu podzielonej płatności.

Ostatnia forma postanowienia umownego, czyli zakazująca stosowania mechanizmu podzielonej płatności, dla swej faktycznej i wymierzalnej skuteczności wymagałaby obwarowania karą umowną. Zgodnie z art. 483 §1 Kodeksu cywilnego:

Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Wydaje się, że w przypadku odpowiedniego sformułowania postanowienia umownego, dokonanie płatności w formie split payment wbrew treści umowy powinno być uznane za nienależyte wykonanie zobowiązania. W takiej sytuacji stronie umowy powinno przysługiwać więc prawo obciążenia kontrahenta karą umowną. Wątpliwości w tym zakresie z pewnością rozwieje orzecznictwo sądowe, którego obecnie niestety brak z uwagi na krótki okres obowiązywania nowej regulacji i praktyki kontraktowej z nią związanej.

Adam Żądło radca prawny doradca podatkowy

Potrzebujesz pomocy prawnej w swojej sprawie? Skorzystaj z formularza kontaktowego

     każdej chwili będziesz mógł zrezygnować z otrzymywania newslettera.

    Twoje dane osobowe pozyskane w efekcie skorzystania z formularza kontaktowego będą przetwarzane na zasadach określonych w polityce prywatności.